کردستان را بهتر بشناسیم

کردستان یکی از استان های غربی کشور ایران است که از لحاظ جغرافیایی با کشور عراق، استان های کرمانشاه، آذربایجان غربی، همدان و زنجان همسایه است. مساحت استان کردستان ۲۸ هزار و ۲۰۳ کیلومتر است که حدود ۱٫۷ درصد از مساحت کل کشور را گرفته و بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.

خانه به دوش – کردستان یکی از استان های زیبا و خوش آب و هوایی کشور است که در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته است. بیش از ۲۴۰۰ متر اختلاف ارتفاع در سطح استان وجود دارد که اقلیم های گوناگونی را به وجود آورده است. سرچشمه تعداد زیادی از رودخانه های بزرگ در کردستان قرار دارد.

رودخانه های کردستان

پنج رودخانه بزرگ به اسم های قزل اوزن، گاورود، سیروان، زرینه رود و برده سور در استان کردستان قرار دارد که سر چشمه این رودخانه ها در کوه های سارال، چهل چشمه ( چلچمه)، بخش زراب و کوه کان کبوتر قرار دارد و این رودخانه ها به دریای خزر، دریاچه سد دربندخان و دریاچه ارومیه می ریزد.

همچنین ۱۱ سد در استان کردستان در جهت ذخیره آب و آبرسانی به نقاط مختلف استان جهت شرب و کارهای کشاورزی ساخته شده است. این سدها شامل سد قشلاق سنندج، سد گاوشان، سد شهید کاظمی سقز، سد گلبلاغ بیجار، سد وحدت سنندج، سد سیازاخ دیواندره، سد آزاد، سد تالوار بیجار، سد گاران مریوان، سد چراغ ویس سقز و سد داریان می باشد.

شهرستان های استان کردستان

کردستان از لحاظ تقسیمات کشوری به ۱۰ شهرستان سنندج، سقز، بانه، مریوان، دیواندره، کامیاران، قروه، بیجار، دهگلان و سروآباد تقسیم شده است. شهرستان سنندج مرکز استان کردستان و بزرگترین شهرستان این استان است.

بانه و مریوان نیز از شهرستان های مرزی استان هستند که از طریق دروازه های مرزی این دو شهرستان مبالات زیادی انجام می گیرد. مرز مریوان رسمی و بیشتر رفت و آمدها و حمل و نقل ها از طریق این مرز انجام می گیرد.

فرهنگ و زبان مردم کردستان

نزدیک به ۹۸ درصد مردم کردستان کرد زبان، کمتر از یک درصد فارس و آذری زبان و بیش از یک درصد نیز بی جواب بوده است. اکثریت مردم کردستان با گویش سوران و لهجه های اردلانی، سقزی و گروسی صحبت می کنند. بخش کمی نیز در این استان با زبان فارسی و آذری صحبت می کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد فرهنگ و زبان مردم کردستان اینجا کلیک کنید

مراسمات مذهبی

مردم کردستان در مناسبت های مذهبی مراسمات خاصی از جمله مولودی خوانی را برپا می کنند و در وصف پیامبر شعرخوانی و مدیحه سرایی می کنند. مسجد و اماکن مذهبی زیادی در کردستان وجود دارد. به مناسبت میلاد پیامبر اسلام در منازل و مساجد کردستان جشن هایی تحت عنوان مولودی خوانی برپا می شود. مردم کوردستان اعتقاد و علاقه فراوانی به پیامبر اسلام و خاندان او دارند.

در این استان بویژه در شهرهای قروه، بیجار و دهگلان مراسمات مذهبی محرم و صفر گرامی داشته می شود.

اماکن مذهبی کردستان

مقبره هاجره خاتون در سنندج، قرآن نگل در روستای نگل، مقبره شیخ عباس کومائین کامیاران، امامزاده سیدجلال الدین (ع) – باباگرگر در قروه، مسجد دومناره سقز، مسجد خسروآباد بیجار، زیارتگاه پیرمراد بانه بخشی از اماکن مذهبی و زیارتی استان کردستان هستند.

مسجد دارالاحسان سنندج (جامع)، امامزاده پیرعمر(ع)، زیارتگاه حضرت عکاشه از دیگر اماکن مذهبی استان هستند. به گفته مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان کردستان ۱۰۸ اماکن مذهبی وجود دارد. در سنندج ۱۶ ، قروه ۲۱ مورد، سقز ۱۹ مورد، بیجار ۱۴ مورد، مریوان ۱۳ مورد، بانه ۱۲ مورد، کامیاران ۴ مورد، دیواندره ۴ مورد، دهگلان سه مورد و سروآباد دو مورد بقاع و مکان مذهبی دارد.

۹ قرآن تاریخی نیز در استان کردستان وجود دارد که هر ساله بازدیدکنندگان زیادی از آن بازدید می کنند. قرآن تاریخی نگل، هاجره خاتون، سید جلال‌الدین، پیرشالیار، مسجد جامع، امامزادگان پیرتاج، حمزه عرب از مشهورترین اماکن مذهبی استان هستند.

جشن نوروز

استقبال از نوروز و جشن های نوروزی در سرتاسر استان کردستان برپا می شود. مراسمات نوروزی نیز دارای رسم و رسمات خاصی است. از جمله روشن کردن آتش، رقص های محلی، اسب سواری، آوازخوانی، عیدی دادن به همدیگر و برپا کردن جشن و شادی در روستاها و شهرهای مختلف جزو این مراسمات است.

مراسم پیر شالیار

پیر روحانی‌ از مغان‌ زرتشت‌ به‌ نام‌ پیر شالیار نزد مردم‌ اورامان‌ بسیار محترم‌ است‌ و کتابش‌ را به‌ بیگانگان‌ نشان‌ نمی‌دهند و کلماتش‌ به‌ جای‌ ضرب‌المثل‌ به‌ کار می‌رود. جشن‌ بزرگ‌ مردم‌ اورامان‌ در بهمن‌ماه‌ که‌ سال‌ روز ازدواج‌ اوست‌ برگزار می‌شود. این‌ مراسم‌ هر سال‌ در بهمن‌ماه‌، در آغاز چله‌ کوچک‌، در سه‌ مرحله‌ و طی‌ سه‌ هفته‌ انجام‌ می‌شود.

مکان های گردشگری و دیدنی کردستان

در استان کردستان مکان های تاریخی و طبیعی زیبایی وجود دارد که مورد استقبال گردشگران با سلایق مختلف قرار می گیرد. برخی از مکان های کردستان از شهرت ملی و بین المللی برخوردار هستند، افراد و گروه های متعددی اختصاصی فقط برای دیدن این مناطق به کردستان می آیند.

جاذبه های طبیعی

غارکرفتو دیواندره، دریاچه زریبار مریوان، سراب قروه، پارک جنگلی آبیدر، رودخانه سقز، آبشار کویله، چشمه بل، کوه آربابا بانه، چهل چشمه دیواندره، کوه نکروز و کیله شین بانه و زرینه رود جاذبه های طبیعی کردستان هستند که دارای شهرت ملی و بین المللی هستند.

کوردستان (Kurdistan) دارای قدمت کهن است. همین موضوع باعث آثار تاریخی بی نظیری در این استان واقع شود. مهمترین آثار تاریخی و باستانی کردستان شامل تپه باستانی زیویه در شهرستان سقز(پایتخت مادها و سکاها)، قلعه قمچقای ( هزاره سوم پیش از میلاد)، پل قشلاق (دوره صفویه زندیه)، موزه سنندج، عمارت خسروآباد، خانه کُرد(دوره صفویه)، کتیبه تنگی ور، عمارت سالار سعید (دوره قاجار)،  حمام حاج صالح سقز (دوره صفویه و قاجار)، قلعه حسن آباد سنندج(دوره اشکانیان و ساسانیان)، حمام یاسوکند بیجار (دوره ایلخانی) غار کرفتو دیواندره (دوران های تاریخی پس از اسلام) و روستای هورامان (اورامان) است.

مرز بانه و مریوان

استان کردستان از طریق بانه و مریوان با کشور عراق ۲۳۷ کیلومتر مرز مشترک دارد. به دلیل ورود کالاهای خارجی به این دو شهر مرزی به ویژه بانه پاساژهای آنچنانی و مجتمع های تجاری فراوانی احداث شد. افراد زیادی برای خرید کالاهای خارجی با قیمت پایین در ایام مختلف راهی بانه می شوند. تا حدود ۵ سال پیش و قبل از کرونا و محدودیت های مرزی در بازارهای بانه جای سوزن انداختن هم نبود. وجود همین گردشگران باعث شد تا هتل های چند ستاره و مهمانسرا های مختلفی در این شهرها درست شود.

جمعیت استان کردستان

جمعیت کردستان (Kurdistan) بیش از ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر است. پر جمعیت ترین شهرستان آن سنندج با ۵۰۱ هزار و ۴۰۲ نفر و کم جمعیت ترین شهرستان آن سروآباد با ۴۴ هزار و ۹۴۰ نفر است. دومین شهرستان بزرگ کردستان نیز شهرستان سقز است بیش از ۲۲۶ هزار نفر جمعیت دارد.

صنایع دستی کردستان

نازک کاری یکی از هنرهای مشهور در کوردستان است. مردمان کُرد از دیرباز از طریق این هنر تخته نرد های زیبا، شطرنج، عصا، جعبه کادو و … می سازند. نعمت الله نعمتیان نزدیک به ۲۰۰ سال پیش بنیانگذار هنر نازک کاری در این استان بوده است.

نازک کاران به دلیل بافت طبیعی و وجود گره های قشنگ در چوب های سنجد و گردو آثار خود با این دو نوع چوب درست می کنند.

ساخت و بازی تخته نرد در کردستان طرفداران زیادی دارد و این وسیله بازی در کردستان به بهترین شکل ممکن ساخته می شود. فلسفه تخت نرد و معنی و مفهوم آن و الهاماتی که از عقاید ایرانیان باستان گرفته شده:

۳۰ مهره: نشان‌گر ۳۰ شبانه روز یک ماه

۲۴ خانه: نشان‌گر ۲۴ ساعت شبانه‌روز

۴ قسمت زمین: ۴ فصل سال

۵ دست بازی: ۵ وقت یک شبانه روز

۲ رنگ سیاه و سپید: شب و روز

هر طرف زمین ۱۲ خانه دارد: ۱۲ ماه سال

تخته نرد: کره زمین

زمین بازی: اسمان

تاس: ستاره بخت و اقبال

گردش تاس‌ها: گردش ایام

مهره‌ها: انسان‌ها
گردش مهره در زمین: حرکت انسان‌ها (زندگی)
برداشتن مهره در پایان هر بازی: مرگ انسان‌ها

نمدبافی، جولایی، گلیم سنه ، لباس کردی، قالی بافی، نمد بافی، کلاش، منبت کاری، قوراه بری، گلیم بیجار، جاجیم بافی، شال بافی، هه وری، درست کردن ابزار و آلات موسیقی، خراطی و… از دیگر صنایع دستی های کردستان هستند.

موقعیت قرارگیری کردستان

کردستان در غرب کشور ایران واقع شده است. این استان از شمال به آذربایجان غربی، از شرق به همدان، از جنوب به کرمانشاه و از غرب با اقلیم کوردستان عراق همسایه است. فاصله شهر سنندج مرکز استان تا شهرهای مهم و همسایه به شرح زیر است.

فاصله سنندج تا سلیمانیه در اقلیم کردستان ۲۲۴ کیلومتر

فاصله سنندج تا هولیر (اربیل) در اقلیم کردستان ۴۰۱ کیلومتر

فاصله سنندج تا تهران ۴۸۹ کیلومتر

فاصله سنندج تا کرمانشاه ۱۳۶ کیلومتر

فاصله سنندج تا همدان ۱۷۵ کیلومتر

فاصله سنندج تا سقز ۱۸۸ کیلومتر

فاصله سنندج تا دیواندره ۹۵ کیلومتر

فاصله سنندج تا تبریز ۴۵۰ کیلومتر

استان کردستان با یک‌هزار و ۷۰۳ روستا و طول راه‌های استان کردستان بیش از هشت هزار و ۵۰۰ کیلومتر بوده که شامل یک هزار و ۹۰۰ کیلومتر در مسیرهای بین شهری و ۶ هزار و ۶۰۰ کیلومتر در راه روستایی است.